کارگر آنلاین | در متون دینی در مورد فقر دو دیدگاه و روایت متفاوت وجود دارد. یکی مدح فقر است که پیامبر (ص) فرمودند» الفقر فخری، فقر فخر من است «اما بسیاری از روایات فقر را نکوهیده و از آن بدگویی کرده، به نوعی که پیامبر (ص) می‌فرماید» اگر فقر از دری وارد شود ایمان از در دیگر خارج می‌شود «یا «کادَ الفَقرُ أن یَکونَ کُفرا؛ فقر، انسان را در آستانه کفر قرار مى دهد. یا «لَولا رَحمَةُ رَبّی عَلى فُقَراءِ اُمَّتی، کادَ الفَقرُ یَکونُ کُفرا؛ اگر پروردگار من به فقیران امّتم مهر نمى ورزید، فقر آنان را در آستانه کفر قرار مى داد. یا «إنَّما یَخشَى المُؤمِنُ الفَقرَ مَخافَةَ الآفاتِ عَلى دینِهِ؛ جز این نیست که بیم مؤمن از فقر از آن رو است که دینش آفت مى پذیرد. یا «نِعمَ الشَّیءُ الفَقر، لَولا أنَّهُ یَهیجُ فِناءَ الکُفرِ؛ بدین معنا که اگر فقر، کفر را به میداندارى برنمى انگیخت، نیکو چیزى بود».

در متون دینی در مورد فقر دو دیدگاه و روایت متفاوت وجود دارد. یکی مدح فقر است که پیامبر (ص) فرمودند» الفقر فخری، فقر فخر من است «اما بسیاری از روایات فقر را نکوهیده و از آن بدگویی کرده، به نوعی که پیامبر (ص) می‌فرماید» اگر فقر از دری وارد شود ایمان از در دیگر خارج می‌شود «یا «کادَ الفَقرُ أن یَکونَ کُفرا؛ فقر، انسان را در آستانه کفر قرار مى دهد. یا «لَولا رَحمَةُ رَبّی عَلى فُقَراءِ اُمَّتی، کادَ الفَقرُ یَکونُ کُفرا؛ اگر پروردگار من به فقیران امّتم مهر نمى ورزید، فقر آنان را در آستانه کفر قرار مى داد. یا «إنَّما یَخشَى المُؤمِنُ الفَقرَ مَخافَةَ الآفاتِ عَلى دینِهِ؛ جز این نیست که بیم مؤمن از فقر از آن رو است که دینش آفت مى پذیرد. یا «نِعمَ الشَّیءُ الفَقر، لَولا أنَّهُ یَهیجُ فِناءَ الکُفرِ؛ بدین معنا که اگر فقر، کفر را به میداندارى برنمى انگیخت، نیکو چیزى بود».

تکلیف به مسوولان

اما تاثیرگذارترین حدیثی که از پیامبر اکرم (ص) نقل است، خطاب به حکمرانان است، فرمایشی که بار مسوولیت پذیری را دوچندان می‌کند و پذیرفتن مسوولیت را سنگین می‌کند. خاتم الانبیا فرمودند «اُذَکِّرُ اللّه َ الوالِیَ مِن بَعدی عَلى اُمَّتی، إلاّ یَرحَمُ عَلى جَماعَةِ المُسلِمینَ؛ فَأَجَلَّ کَبیرَهُم، و رَحِمَ ضَعیفَهُم، و وَقَّرَ عالِمَهُم، و لَم یَضُرَّ بِهِم فَیُذِلَّهُم، و لَم یُفقِرهُم فَیُکفِرَهُم؛ مفهوم حدیث این است که آن کس را که پس از من بر امّتم حکمرانى یابد، به یاد خدا توصیه مى کنم که حتما بر جماعت مسلمانان مهر ورزد، بزرگ سالانشان را گرامى شمارد، بر ناتوانانشان رحمت آورد، دانشمندانشان را بزرگ دارد و آنان را زیان نرساند که خوارشان سازد و به فقر دچارشان نکند که کافرشان کند».

بروز خط فقر

یکی از مهمترین گزینه‌هایی که وضعیت زندگی مردم را تشریح می‌کند، دهک بندی یا طبقه بندی است. در این دهک بندی خط رفاه، خط بقا، خط فقر و خط فلاکت تعریف شده است. خط فقر، آستانه فقر یا حد فقر، حداقل سطح درآمدی است که در یک کشور خاص، کافی تلقی می‌شود. خط فقر معمولاً با یافتن هزینه کل تمام منابع ضروری، که یک انسان بالغ متوسط، در یک سال مصرف می‌کند محاسبه می‌شود.

هشدار‌های تکاندهنده

آمار‌های اعلام شده از سوی مراکز رسمی، وضعیت وحشتناکی از زندگی مردم توصیف می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از سقوط ۳۰ درصدی جمعیت به زیر خط فقر خبر داده و بانک جهانی اعلام کرده ۱۰ میلیون نفر از جمعیت ایران در فقر کامل فرو رفته و نابرابری‌های اجتماعی تشدید شده است. براساس اعلام رسمی بانک جهانی ۴۰ درصد مردم ایران در معرض فقر هستند و این اعداد زنگ خطر را بصدا درآورده است.

بی توجهی به معیشت مردم

در شرایطی که کارشناسان، تحلیل گران، مراکز رسمی داخلی و خارجی نسبت به بحران معیشت مردم هشدار می‌دهند، دولت سیزدهم و مجلس یازدهم در بی تفاوتی نسبت به این چالش مهم قرار دارند. در حالی که سال گذشته میانگین تورم اعلامی از سوی مرکز آمار و بانک مرکزی ۴۶ درصد اعلام شد و تورم نقطه به نقطه به ۶۴ درصد هم رسید، اما شاهد بودیم که دولت بر افزایش ۲۰ درصدی حقوق شاغلان تاکید داشت و مجلس شورای اسلامی به جای در نظرگرفتن معیشت مردم، تن به خواسته دولت داد و با تصویب این عدد، اکثریت جامعه را در فقر مطلق قرار داد.

وضعیت نامناسب بازنشستگان

حقوق‌های دریافتی بازنشستگان نشان می‌دهد که در شرایط خوبی قرار ندارند. مقایسه دریافتی شاغلان و بازنشستگان نشان می‌دهد که بازنشستگی نه تنها حسن نیست، بلکه زندگی به مراتب سخت تری را رقم می‌زند. در دوران اشتغال می‌توان با اضافه کاری و کارکردن بیشتر به جای قرار گرفتن در کنار خانواده، کانون گرم خانواده را با کارکردن در محیط کار معاوضه کرد تا بتوان از عهده هزینه‌ها برآمد، اما با ورود به عرصه بازنشستگی، همه چیز متفاوت می‌شود. باید همه چیز را با مستمری ماهیانه تنظیم کرد و اگر تورم بالا بزند که همیشه می‌زند، بسیاری از نیاز‌های اولیه و مهم زندگی را حذف کرد و به جای زندگی حداقلی، زندگی زیر خط فقر را به خانواده تحمیل کرد تا مصداق بارز قناعت البته از نوع وحشتناک عینیت یابد.

تکرار فاجعه بودجه

اکنون که در آستانه سال ۱۴۰۳ قرار داریم، بار دیگر دولت سیزدهم لایحه بودجه را تقدیم مجلس یازدهم کرده، اما نه تنها فاجعه افزایش حقوق شاغلان و بازنشستگان اصلاح نشده، بلکه ۲ درصد نیز کمتر شده است. بدین معنا که افزایش حقوق شاغلان ۱۸ و افزایش حقوق بازنشستگان ۲۰ درصد پیشنهاد شده است. اگرچه دولت ادعا دارد درصد ناچیزی از تورم را کنترل کرده، اما هنوز سفر‌های مردم خالی و حسرت، جایگزین تمامی خواسته‌های منطقی و حداقلی مردم شده است. در حالی که بر افزایش جمیعت تاکید می‌شود، نان آوران خانواده باید با کلمه خجالت آور "ندارم" به خواسته‌های حداقلی فرزندانشان پاسخ دهند. زیرا بار دیگر دولت سیزدهم مقدر کرده که حقوق بگیران از تورم عقب بمانند.

بودجه متعاقب برنامه توسعه

به نظر می‌رسد سال پایانی مجلس یازدهم و نزدیک شدن به ایام انتخابات باعث شده تا نمایندگان مردم در خانه ملت، همدردی با مردم را به همراهی با دولت ترجیح دهند و با کلیات لایحه بودجه مخالفت کنند. اگرچه مخالفان یکی از دلایل رد لایحه بودجه ۱۴۰۳ را مخالفت با افزایش ناچیز حقوق اعلام کرده و اصرار دارند افزایش حقوق باید بالای ۳۰ درصد باشد، اما باید منتظر ماند و دید مجلس یازدهم در آخرین آزمون خود، چه اقدامی برای بازنشستگان و شاغان انجام می‌دهد. این در حالی است که مطابق برنامه هفتم توسعه، دولت در قالب یک برنامه زمان بندی شده، باید برای سال آینده حقوق بازنشستگان را ۴۰ درصد و برای سال‌های دوم و سوم هر کدام ۳۰ درصد افزایش دهد تا حقوق بازنشستگان معادل ۹۰ درصد شاغلان بشود، اما در لایحه بودجه تنها ۲۰ درصد دیده شده که خلاف برنامه هفتم توسعه است.

بهزاد تیمورپور / کارشناس مسایل اجتماعی